Leefstijlgeneeskunde in de spreekkamer: praktische tips voor revalidatieartsen en paramedici

Steeds meer zorgprofessionals bekwamen zich in het voeren van het leefstijlgesprek en het toepassen van leefstijlinterventies in de spreekkamer. Het is van het grootste belang dat revalidatieartsen en paramedici hierin niet achterblijven en zo nodig geschoold worden. Dat vindt Esther Ilmer, revalidatiearts en leefstijlarts bij Basalt. Zij schreef een artikel over het belang van leefstijlgeneeskunde in het Nederlands Tijdschrift voor Revalidatiegeneeskunde.

Preventie van ziekte draagt bij aan een duurzame gezondheidszorg. Een gezonde en duurzame leefstijl staat hoog op de beleidsagenda van het kabinet. Steeds meer zorgprofessionals bekwamen zich in het voeren van het leefstijlgesprek en het toepassen van leefstijlinterventies in de spreekkamer. Leefstijlinterventies zijn succesvol gebleken in de behandeling van diverse chronische aandoeningen zoals diabetes type 2, hypertensie, maar ook reuma en MS.

Esther beschrijft in haar artikel haar eigen ervaringen met leefstijl coaching binnen de revalidatie. Zij introduceert in haar artikel Het Leefstijlroer, een praktisch handvat om de patiënt te ondersteunen bij het bepalen van de juiste koers voor een gezonde leefstijl.

Artikel

https://www.revalidatie.nl/ntr/leefstijlgeneeskunde-in-de-spreekkamer-op-naar-een-duurzaam-herstel/

Een derde van patiënten met beroerte houdt pijn in schouder, arm, pols of hand

Pijn na een beroerte is een veelvoorkomend probleem, maar wordt niet altijd herkend en adequaat behandeld. Pijn In de schouder, arm, pols of hand (bovenste extremiteit) komt het vaakst voor. Er is echter weinig kennis over het verloop van pijn in de bovenste extremiteit na een beroerte op de lange termijn.

Onderzoek

Samen met de SCORE-onderzoeksgroep deed Winke van Meijeren-Pont van Basalt onderzoek naar de aanwezigheid van pijn in de bovenste extremiteit over de tijd en de intensiteit van pijn na een beroerte. Aan dit onderzoek deden 678 patiënten mee.

De resultaten:

• Drie maanden na de start van de revalidatie had 41.8% van de patiënten pijn in de bovenste extremiteit.
• Dit percentage nam significant af naar 32.7% 30 maanden na de start van de revalidatie.
• Op een schaal van 0 tot 10, waarbij 0 geen pijn is en 10 de ergst voorstelbare pijn, scoorden patiënten die pijn ervaarden de gemiddelde pijn als 5.
• De intensiteit van de pijn bij patiënten die pijn hielden veranderde niet over de tijd.

Ondanks dat het aantal patiënten met een beroerte dat pijn ervaart significant afneemt, ervaart een derde van hen op de lange termijn pijn in de bovenste extremiteit. Er lijkt dus ruimte voor verbetering.

Het artikel The trajectory of pain and pain intensity in the upper extremity after stroke over time: a prospective study in a rehabilitation is gepubliceerd in het tijdschrift Disability and Rehabilitation.

Winke van Meijeren-Pont promoveerde dd. 22-02-2023 op haar proefschrift ‘Comprehensive measurement of long-term outcomes and costs of rehabilitation in patients with stroke’. Onder toeziend oog van promotor prof. Dr. Thea Vliet Vlieland en co-promotoren Sietske Tamminga en Diana Oosterveer verdedigde zij succesvol haar proefschrift in het Academiegebouw in Leiden.

In Nederland leven meer dan een half miljoen mensen met de gevolgen van een beroerte. Het proefschrift van Van Meijeren-Pont beschrijft het brede palet aan lange termijn gevolgen bij patiënten met een beroerte die gebruik maakten van multidisciplinaire revalidatie.

Ruim een derde van hen kreeg of hield last van pijn in de schouder, arm, pols of hand. Ongeveer eenzelfde percentage had gedurende de follow-up lage scores voor patiëntactivatie, wat een voorwaarde is voor effectief zelfmanagement om met de gevolgen van een beroerte om te gaan. Het lukte bijna de helft van de patiënten die voor de beroerte werkten om tweeëneenhalf jaar betaald werk te behouden. Deze patiënten waren meer tevreden over hun participatie dan patiënten die niet terugkeerden naar werk. De gemiddelde zelfstandigheid bij dagelijkse activiteiten nam toe tijdens revalidatie, waarbij de Barthel Index gevoeliger bleek om verandering te meten dan de Utrecht Schaal voor Evaluatie van Revalidatie (USER). De gezondheid gerelateerde kwaliteit van leven nam gemiddeld genomen toe vanaf start revalidatie tot een jaar daarna. De gemiddelde maatschappelijke kosten waren in het eerste jaar €63.045 voor klinische en €24.533 voor poliklinische patiënten. Een beroerte heeft niet alleen gevolgen voor de patiënt zelf. Daarom werd de belasting van hun naasten nagegaan, waarbij bleek dat een derde van hen tijdens follow-up een hoge belasting ondervond.

Concluderend, de gevolgen van een beroerte kunnen ook op de lange termijn aanwezig blijven, verergeren of ontstaan. Dit proefschrift bracht de gevolgen voor de individuele patiënt, hun naasten en de gezondheidszorg in beeld.

Een interview met Winke van Meijeren-Pont is hier te vinden.

Onderzoek naar gebruik van E-health binnen de revalidatie voor patiënten met niet-aangeboren hersenletsel

Welke eHealth toepassingen zetten we in bij de revalidatie van patiënten met NAH? En wat helpt (of belemmert) de juiste inzet van eHealth bij deze patiënten? Dat onderzochten Diana Oosterveer en Elbrich Jagersma (Basalt) en revalidatieartsen van een aantal andere revalidatie-instellingen met een enquête onder revalidatieartsen van 8 ziekenhuizen en 10 revalidatiecentra. Uit de resultaten blijkt dat eHealth niet meer weg te denken is uit de revalidatiezorg voor NAH-patiënten. Veel revalidatie-instellingen gebruiken beeldbellen of apps, een kleiner deel zet digitale vragenlijsten in. De coronapandemie én de goede kartrekkers onder therapeuten hielpen bij het gebruik van eHealth. De kosten worden als een belemmerende factor genoemd. Doordat er veel variatie in de praktijk werd gevonden, lijkt er nog verdere winst te behalen zodat iedere NAH-patiënt, ongeacht waar hij of zij terecht komt, gelijkwaardige opties krijgt.

De resultaten van de enquête zijn te lezen in het Nederlands Tijdschrift voor Revalidatiegeneeskunde.

Angst bij patiënten met een beroerte

Veel mensen die een beroerte hebben gehad, kampen naderhand met angst en/of depressie. In veel gevallen hebben zij last van beiden. Dit heeft vaak een grote impact op de patiënt. In de medische literatuur is veel te vinden over depressie na een beroerte. Over angst is echter veel minder bekend.

(Oud) ANIOS Mark van der Velde, revalidatiearts Radha Rambaran en revalidatiearts en onderzoeker Diana Oosterveer onderzochten, in samenwerking met het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft, hoe vaak angst voorkomt bij patiënten met een beroerte en welke factoren daarmee samenhangen. Dit gebeurde 6 weken na ziekenhuisopname. Bij 22.3% van deze patiënten waren er aanwijzigingen voor een angststoornis. Daarnaast was er een verband tussen angstklachten, vermoeidheid van patiënten en belasting van de mantelzorger. Meer angstklachten werden geassocieerd met meer vermoeidheid en meer belasting van de mantelzorger. Bij patiënten die heel moe zijn of mantelzorgers die het zwaar hebben, is het daarom belangrijk om te denken aan en te vragen naar angstklachten. 

Het artikel is gepubliceerd en te lezen in Neuropsychological Rehabilitation. 

Zijn er verschillen in revalidatieuitkomsten tussen patiënten met een herseninfarct en een hersenbloeding? 

Beroertes kunnen worden onderverdeeld in hersenbloedingen, waarbij een bloedvat in de hersenen kapot gaat, en herseninfarcten, waarbij een bloedvat in de hersenen verstopt raakt. Eerder waren de revalidatieuitkomsten van patiënten met een hersenbloeding beter dan die van een herseninfarct. De laatste jaren is de acute behandeling voor een herseninfarct in het ziekenhuis echter sterk verbeterd is. Bijvoorbeeld door trombolyse of trombectomie, waarbij het verstopte bloedvat weer doorgankelijk wordt gemaakt.

In samenwerking met neuroloog prof. Marieke Wermer uit het LUMC hebben revalidatiearts en onderzoeker Diana Oosterveer, data analist Gerard Volker en hoogleraar Thea Vliet Vlieland de huidige revalidatieuitkomsten van patiënten met een hersenbloeding en een herseninfarct vergeleken. Hieruit bleek dat er geen significante verschillen meer zijn in de revalidatieuitkomsten. Het artikel is gepubliceerd in Journal of Stroke and Cerebrovascular Diseases en is tot 1 maart 2022 gratis te lezen via sciencedirect.nl. 
 

De meerwaarde van burgerhulpverlening voor patiënten die gereanimeerd moeten worden

In 2016 is in onze regio de burgerhulpverlening ingevoerd voor mensen die buiten het ziekenhuis een hartstilstand hebben en gereanimeerd moeten worden. Burgerhulpverleners zijn aangemeld bij het reanimatiesysteem HartslagNu. Direct nadat 112 gebeld is voor een reanimatie en de ambulance uitrukt ontvangen zij, als ze binnen 750m afstand zijn van de patiënt, een oproep (SMS) op hun mobiel om te gaan reanimeren of de dichtstbijzijnde AED te halen. Hierdoor kan (in sommige gevallen) sneller gestart worden met reanimeren. 

In samenwerking met de ambulance van de regio Holland Midden en het LUMC, heeft revalidatiearts en onderzoeker Diana Oosterveer gekeken naar wat burgerhulpverlening heeft toegevoegd aan de zorg voor patiënten die gereanimeerd moeten worden. Hiervoor heeft zij een vergelijking gemaakt van de situatie voordat het oproepsysteem bestond in 2012 met die van 2018 (toen het systeem in werking was).

Wat blijkt? Na invoering van de burgerhulpverlening wordt vaker een AED aangesloten voordat de ambulance er is, ook krijgen meer mensen weer een hartritme. Het snelle handelen door burgerhulpverleners bleek helaas niet te leiden tot een grotere overlevingskans op langere termijn. De overlevingskans van patiënten 3 maanden en 1 jaar na reanimatie was namelijk ongeveer even groot voor de invoering als na de invoering van burgerhulpverlening.

Het volledige onderzoek is gepubliceerd in the Netherlands Heart Journal en te lezen via springer.com. 
 

Revalidatie te verbeteren door meer aandacht voor patiënt activatie?

Voor veel patiënten is het leven na een beroerte compleet veranderd. Revalidatie helpt hen weer zoveel mogelijk regie over het eigen leven te krijgen. Daarvoor zijn ook kennis, vaardigheden en vertrouwen nodig om op de eigen gezondheid te letten en de benodigde zorg zelf te regelen. Dit wordt patiënt activatie genoemd. Uit onderzoek van Basalt blijkt dat er ruimte voor verbetering is op dit gebied.

Samen met een onderzoeksgroep, deed Winke Pont (promovendus bij Basalt) onderzoek naar de mate van patiënt activatie en of dit verbeterde bij revalidanten met een beroerte die meededen aan het onderzoek. Zij bekeek data van 478 patiënten en vond dat patiënt activatie bij deze revalidanten beter werd vanaf de start van de revalidatie tot 6 maanden daarna. Uit de resultaten blijkt echter ook dat ruim 35 procent van de patiënten tijdens deze hele periode laag scoorde op patiënt activatie. Voor deze groep patiënten is het mogelijk van meerwaarde de revalidatie in de toekomst uit te breiden met interventies gericht op het verbeteren van patiënt activatie.

Meer weten?
Lees het artikel Patient Activation During the First 6 Months After the Start of Stroke Rehabilitation (pfd, gratis te downloaden) in Archives of Physical Medicine and Rehabilitation.

Publicatieoverzicht 2021

Publicatieoverzicht Basalt 2021
 

Betekent een verandering op de 6 minuten wandeltest bij MS patiënten ook daadwerkelijk een belangrijk verschil in loopfunctie in het dagelijks leven?

Patiënten met MS kunnen door hun ziekte problemen krijgen met lopen. Om inzicht te krijgen of iemand stabiel blijft qua lopen of om te evalueren of de (revalidatie)behandeling het lopen heeft verbeterd, worden testen afgenomen, bijvoorbeeld de 6 minuten wandeltest. Om verandering op zo’n test te kunnen duiden, moet je weten welke verandering door een MS-patiënt ervaren wordt als een belangrijke verandering qua lopen in het dagelijks leven. De kleinste verandering die als belangrijk wordt gezien, noemen we de Minimal Important Change (MIC).

Revalidatiearts Diana Oosterveer, ergotherapeut Christel van den Berg en data-analist Gerard Volker van Basalt hebben - samen met collega's van het Alrijne Ziekenhuis, UMC Utrecht en Amsterdam UMC - de MIC van de 6 minuten wandeltest voor MS patiënten bepaald met de nieuwste statistische methode. De uitkomsten van dit onderzoek helpen fysiotherapeuten en artsen bepalen of hun behandeling heeft geleid tot een relevante verbetering in lopen door hun MS patiënten.

Het volledige onderzoek is gepubliceerd in het tijdschrift Multiple Sclerosis and related disorders en is tot 22 januari 2022 gratis te lezen. 
 

Societal burden of stroke rehabilitation: costs and health outcomes after admission to stroke rehabilitation

Basalt werkt volgens het Value Based Healthcare concept. Centraal binnen dit concept staat de waarde van de zorg voor de patiënt (patiëntwaarde). Deze waarde wordt bepaald door de gezondheidsuitkomsten die belangrijk zijn voor een patiënt en de kosten van het zorgtraject. Multidisciplinaire revalidatie voor CVA-patiënten (beroerte) is bewezen effectief als het gaat om het verbeteren van de motoriek, balans, loopsnelheid en algemene dagelijkse activiteiten. Daar staat tegenover dat revalidatie de grootste kostenpost is van de totale CVA-zorg. Omdat gezondheidsuitkomsten en kosten van belang zijn voor het leveren van Value Based Healthcare, onderzochten Winke van Meijeren-Pont et al. de kosten en gezondheidsuitkomsten van CVA-revalidatie.

Lees de uitkomsten van het onderzoek in het volledige (Engelstalige) artikel in het Journal of Rehabilitation Medicine. 
 

Pulmonary Rehabilitation Improves Self-Management Ability in Subjects With Obstructive Lung Disease

Het optimaliseren van zelfmanagement is een belangrijk onderdeel van longrevalidatie. Goed zelfmanagement zorgt er voor dat iemand met een chronische longaandoening symptomen herkent en dat hij de behandeling, fysieke en psychosociale gevolgen en leefstijlveranderingen die met de chronische aandoening gepaard gaan, aankan. Steffi MJ Janssen et al. onderzochten in hoeverre longrevalidatie bijdraagt aan het verbeteren van zelfmanagement door patiënten en welke factoren daar invloed op hebben.

Lees de uitkomsten van het onderzoek in het volledige (Engelstalige) artikel. 
 

Referral and participation in cardiac rehabilitation of patients following acute coronary syndrom; lessons learned

Hartrevalidatie na een hartinfarct (acuut coronair syndroom) levert een belangrijke bijdrage aan het herstel van hartpatiënten. Hartrevalidatie vergroot de kans op een langere levensduur en verbetert de kwaliteit van leven van patiënten na een hartinfarct. Ondanks deze goede prognoses toonde eerder onderzoek van o.a. Basalt cardioloog Sander Rodrigo aan dat slechts 30 tot 40% van de hartpatiënten een hartrevalidatietraject volgt. De redenen hiervoor zijn divers en vinden hun oorzaak in bijvoorbeeld leeftijd, geslacht, afstand naar het revalidatiecentrum en (on)juiste doorverwijzing.

In de huidige studie onderzochten Rodigro et al. in hoeverre een systematische doorverwijzing vanuit de ziekenhuizen leidt tot een verbeterde participatiegraad. Zij werkten daarvoor samen met het Leids Universitair Medisch Centrum. De onderzoeksresultaten zijn indrukwekkend: door een systematische doorverwijzing, als gevolg van een goede samenwerking tussen de afdelingen hartziekten van het LUMC en Basalt, is het aantal doorverwijzingen en de participatiegraad twee keer hoger dan voorheen (80% doorverwijzing, 75% deelname).

Het volledige (Engelstalige) artikel is te lezen in het IJC Heart & Vasculature Journal. Of klik hier voor de PDF.
 

Promotieonderzoek: eRehabilitation after stroke: the interplay between the effectiveness, the implementation and the context

Een cerebro vasculair accident (CVA) of beroerte is een relatief veel voorkomende aandoening met een grote impact op het leven van de patiënt en zijn of haar naasten. De revalidatie na een CVA is bedoeld om patiënten te ondersteunen bij het omgaan met de fysieke, mentale en cognitieve gevolgen van een CVA.

Hoewel digitale technologieën in de gezondheidszorg (eHealth) in toenemende mate beschikbaar zijn, kan het daadwerkelijke gebruik van eHealth in de CVA-revalidatie worden verbeterd. Om dit gebruik te optimaliseren, heeft dit proefschrift als doel inzicht te verschaffen in de samenhang tussen de effectiviteit van eHealth interventies, de gebruikte implementatiestrategie en de context waarin eHealth na een CVA wordt gebruikt. 

Lees de uitkomsten van het onderzoek in de volledige Nederlandse samenvatting van het proefschrift. 

Publicatieoverzicht 2020

Publicatieoverzicht Basalt 2020
 

Promotieonderzoek Vermoeidheid, fysieke activiteit en participatie van adolescenten en jongvolwassenen met niet-aangeboren hersenletsel

Als revalidatiearts op de jongerenpoli van Basalt treft Frederike van Markus veel jongeren met NAH met vermoeidheidsklachten en een lage mate van fysieke activiteit. Bekend is dat NAH vaak leidt tot beperkingen in neuropsychologische functies, (fysieke) activiteit en participatie. In haar onderzoek heeft Van Markus studies gedaan naar vijf verschillende patiëntengroepen. Deze groepen zijn onderzocht in het ziekenhuis of in het revalidatiecentrum. Hun letsel varieerde van licht, matig of ernstig traumatisch of niet-traumatisch hersenletsel tot traumatisch orthopedisch letsel (gebroken sleutelbeen, arm of been).

Lees de uitkomsten van het onderzoek in de volledige Nederlandse samenvatting van het promotieonderzoek 'Fatigue, physical activity and participation in adolescents and young adults with acquired brain injury'.

Publicatieoverzicht 2019

Publicatieoverzicht Basalt 2019
 

Promotieonderzoek Revalidatie na reanimatie

In het promotieonderzoek 'Rehabilitation after Resuscitation' beschrijft Liesbeth Boyce hoe revalidatie voor mensen die een hartstilstand buiten het ziekenhuis hebben overleefd, geoptimaliseerd kan worden. Bijvoorbeeld door goede uitleg over wat er aan de hand is, een screening op cognitieve gevolgen met daarna zo nodig cognitieve revalidatie en aandacht voor de naaste(n) van de patient. Lees hier de volledige Nederlandse samenvatting promotieonderzoek 'Rehabilitation after Resuscitation'.
 

5 jaar SCORE-onderzoek

SCORE bestond in oktober 2019 vijf jaar. Tijdens de deelnemersdag presenteerden we de resultaten van vijf jaar SCORE onderzoek. Lees hier het boekje met resultaten van 5 jaar SCORE-onderzoek (CVA cohort onderzoek).
 

Promotieonderzoek eHealth bij revalidatie na een beroerte

eHealth wordt steeds meer gebruikt in de revalidatie (eRevalidatie), maar wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit en de implementatie ervan is relatief schaars. In het promotieonderzoek 'The Use of eHealthh in Rehabilitation after Stroke' wordt onderzoek gedaan naar het proces en effect van eHealth interventie in cognitieve revalidatie na een beroerte (CVA) en het gebruik van eHealth door patiënten. Daarnaast zijn de randvoorwaarden geïnventariseerd van patiënten, mantelzorgers, zorgprofessionals, docenten en studenten met betrekking tot het gebruik van eHealth interventies in de revalidatie na een CVA. Lees hier de Nederlandse samenvatting promotieonderzoek ‘The Use of eHealth in Rehabilitation after Stroke’.
 

eRevalidatie na een beroerte: gebruiksvriendelijk en laagdrempelig

eRevalidatie ter ondersteuning en verbetering van de revalidatiebehandeling vergroot de mogelijkheden om goede, persoonlijke zorg te leveren. Voorbeelden van eHealth-toepassingen zijn serious (brain)games, apps en e-coaching. En hoewel uit onderzoek blijkt dat deze eHealth-toepassingen effectief kunnen zijn bij revalidatie, maken patiënten die herstellen van een beroerte er te weinig gebruik van. Het onderzoek is erop gericht om deze innovaties zo goed mogelijk aan te laten sluiten op de wensen van de gebruikers. Een belangrijke eerste stap op weg naar effectieve eRevalidatie na een beroerte. Lees hier de artikelen over dit onderwerp:

• eRevalidatie na een beroerte: gebruiksvriendelijk en laagdrempelig
• Welke factoren zijn van invloed op het gebruik van eHealth na een beroerte?

Publicatieoverzicht 2018

Publicaties fusieorganisatie Rijnlands Revalidatie en Sophia Revalidatie 2018

Publicaties 2018

Werkboek Revalidatie na Reanimatie